2025 Yılı Dünya Sağlık Günü: “Sağlıklı başlangıçlar, umutlu yarınlar”

Dünya Sağlık Örgütü; 7 Nisan 1948 yılında resmi çalışma hayatına başladı. 1948’de Birinci DSÖ Genel Kurul (Asamblesi) Toplantısında; DSÖ’nün kuruluşunu kutlamak için bir Dünya Sağlık Günü oluşturulması çağrısında bulundu. 1950’den beri Dünya Sağlık Günü her yıl 7 Nisan‘da farklı bir tema ile kutlanmaktadır. Her tema DSÖ’nün şu anki öncelikli alanını yansıtır. Gün, 7 Nisan’ın çok ötesinde devam eden uzun vadeli savunuculuk programları başlatmıştır.

Dünya Sağlık Günü, temel halk sağlığı sorunlarına odaklanmak için dünya çapında bir fırsattır. Türkiye’nin de üyesi bulunduğu DSÖ Avrupa Bölgesi Üye Devletleri’nden ve seçilen tema konularındaki faaliyetleri ve analizleri vurgulayarak katkıda bulunur ve DSÖ, Ülke Ofisleri, politika yapıcılar ve diğer paydaşlar arasında temaya dikkat çekmek ve tartışmayı teşvik etmek için özel etkinlikler düzenler.

2024 Yılı Dünya Sağlık Günü teması: “Benim Sağlığım, Benim Hakkım” olarak kutlanmıştı.  Dünyada herkesin, her yerde, kaliteli sağlık hizmetlerine, eğitime, bilgiye, güvenli içme suyuna, temiz havaya, iyi beslenmeye erişim hakkını savunmuştu. Kaliteli barınma, insana yakışır çalışma ve çevre koşulları ve ayrımcılığa maruz kalmama temel sağlık hizmetlerinden tam olarak yararlanamamayı ortaya koyduğu konusu işlenmişti.

7 Nisan 2025’te kutlanan Dünya Sağlık Günü’nde DSÖ, anne ve yenidoğan sağlığı konusunda bir yıllık kampanyayı başlatacak. “Sağlıklı başlangıçlar, umutlu yarınlar” başlıklı kampanya, hükümetleri ve sağlık topluluğunu önlenebilir anne ve yenidoğan ölümlerini sona erdirmek için çabaları artırmaya ve kadınların uzun vadeli sağlık ve refahına öncelik vermeye çağıracaktır.

DSÖ ve ortakları ayrıca sağlıklı gebelik ve doğumları ve daha iyi doğum sonrası sağlığı desteklemek için yararlı bilgiler paylaşacaktır.

Her kadının ve bebeğin hayatta kalmasına ve gelişmesine yardım olmak

DSÖ’ye göre, her yıl yaklaşık 300.000 kadın hamilelik veya doğum nedeniyle hayatını kaybederken, 2 milyondan fazla bebek yaşamlarının ilk ayında ölmekte ve yaklaşık 2 milyonu da ölü doğmaktadır. Bu da kabaca her 7 saniyede 1 önlenebilir ölüm anlamına gelmektedir.

Mevcut eğilimlere bakıldığında, 5 ülkeden 4’ü 2030 yılına kadar anne sağkalımını iyileştirme hedeflerini tutturamayacak gibi görünüyor. 3 ülkeden 1’i ise yenidoğan ölümlerini azaltma hedeflerini tutturamayacağı düşünülüyor.(1)

Kadınları dinlemek ve aileleri desteklemek

Dünyanın her yerindeki kadınların ve ailelerin, doğum öncesi, doğum sırasında ve doğum sonrasında kendilerini fiziksel ve duygusal olarak destekleyen yüksek kaliteli bakıma ihtiyaçları vardır.

Sağlık sistemleri, anne ve yenidoğan sağlığını etkileyen birçok sağlık sorununu yönetmek için gelişmelidir. Bunlara yalnızca doğrudan obstetrik komplikasyonlar değil, aynı zamanda ruh sağlığı koşulları, bulaşıcı olmayan hastalıklar ve aile planlaması da dahildir.

Anne ve bebeklerin sağlığı, sağlıklı ailelerin ve toplumların temelidir ve hepimiz için umut dolu bir geleceğin güvence altına alınmasına yardımcı olur. (1)

Türkiye’de ve Dünyada durum

Türkiye’de ise 2021 yılında 5975 yenidoğan (0-27 günlük bebek) ölümü gerçekleşmiş durumda. (2)

Çevresel faktörler, özellikle hava kirliliği yenidoğan ölümlerinde önemli rol oynuyor. Giderek artan bilimsel kanıtlar, annelerin hamilelik sırasında hava kirliliğine maruz kalmalarını, bebeklerinin gelişimini tamamlamadan ve erken doğma riskinin artmasıyla ilişkilendiriyor. Çok küçük veya çok erken doğan bebekler alt solunum yolu enfeksiyonları, ishalli hastalıklar, beyin hasarı ve iltihabı, kan bozuklukları ve sarılık gibi sağlık sorunlarına daha yatkın oluyorlar. Düşük doğum ağırlığı ve erken doğum, yaşamın ilk ayında ölüme yol açan risk faktörlerinin başında geliyor.

Dünya genelinde yaşanan yenidoğan ölümlerinin %10’dan fazlası hava kirliliğine bağlı sağlık sorunları nedeni ile yaşanıyor. 2021 yılında küresel düzeyde 227.616 bebeğin, doğduktan sonraki ilk 27 gün içinde hava kirliliğinin yol açtığı rahatsızlıklar nedeni ile öldüğü tahmin ediliyor. (3)

Aynı çalışmaya göre, Türkiye’de ise 2021 yılında 538 yenidoğan ölümü hava kirliliğine bağlı sağlık sorunları nedeni ile yaşandı. (3)

Türkiye’de 2021 yılında 0-6 gün aralığındaki bebeklerde yaşanan tüm ölümlerin %10.1’i, 7-27 gün aralığındaki bebeklerde yaşanan tüm ölümlerin %7,52’si hava kirliliğine atfediliyor. (4)

Bebeklerin hayata sağlıklı bir başlangıç yapabilmesi, anne karnından itibaren temiz havaya erişmesiyle sıkı sıkıya bağlantılı. Temiz bir hava ile yüzbinlerce yenidoğan ölümü engellenebilir. Sağlıklı kuşaklarla yarına umutla bakabilen bir toplum için hava kirliliğinin önlenmesi bir zorunluluk.

DSÖ’nün Dünya Sağlık Günü Ana Mesajları

Önlenebilir anne ve yenidoğan ölümlerini sona erdirebiliriz

Dünya Sağlık Örgütü, özellikle en yoksul ülkelerde, insani acil durumlarda ve anne ve yenidoğan ölümlerinin çoğunun meydana geldiği hassas ortamlarda, kadınlar ve bebekler için yüksek kaliteli bakıma erişimin sağlanması amacıyla dünya çapında çabaların yeniden canlandırılması çağrısında bulunmaktadır.

Hayatta kalmanın ötesinde, kadınların uzun vadeli sağlık ve refahını iyileştirmek için kritik yatırımlara ihtiyaç vardır

Dünyanın her yerindeki kadınların, endişelerini dinleyen ve ihtiyaçlarını karşılayan sağlık hizmeti sağlayıcılarına erişime ihtiyacı vardır; bu, milyonlarca kadının doğumdan sonra kalıcı sağlık sorunları yaşamasına rağmen kritik destekten yoksun kaldığı hamilelik sonrası aylar da dahil olmak üzere her türlü soruna çözüm olabilir.

Daha iyi anne sağlığı, kadınların ve kız çocuklarının haklarının iyileştirilmesi anlamına gelir

Daha iyi anne sağlığı, kadınların ve kızların hayatlarını planlayabilmeleri ve sağlıklarını koruyabilmeleri için haklarını iyileştirmek anlamına gelir. Onların faaliyeti ve güçlendirilmesi hem anne hem de yenidoğan ölümleriyle başa çıkmak ve herkes için sağlık sağlamak için temeldir.

DSÖ’nün genel kamuoyuna verilmesini istediği mesajlar

Anne sağlığını iyileştirme çabalarına katılıp destek olabileceğiniz pek çok yol var:

• Farkındalığı yayın: #HopefulFutures ve #HealthForAll etiketlerini kullanarak kampanya hakkında bilgi paylaşın.
• Katılın: Anne ve yenidoğan ölümlerini sona erdirmek için neler yapılması gerektiğini öğrenmek için küresel etkinliklerimize katılın.
• Bağış yapın: Dünya Sağlık Örgütü’nün dünyadaki anneleri ve bebekleri koruma çalışmalarını destekleyen Dünya Sağlık Örgütü Vakfı’na bağış yapın.
• Kişisel deneyimlerinizi paylaşın: Hamilelik ve doğumla ilgili kendi deneyimlerinizi veya hikayelerinizi paylaşın ve kendi platformlarınızda kaliteli bakım sağlayanlara teşekkür edin.

Hamile olan veya yeni bir bebeği olan birini tanıyorsanız, onlara destek olmak için yapabileceğiniz birçok şey var: onlarla iletişim kurmak, ihtiyaç duyduklarında yanlarında olmak, duygusal destek ve anlayış sunmak.

Dünya Sağlık Örgütü’nün kuruluşu, işleyişi, teşkilat yapısı, Türkiye temsilciliği kısaca tarihçesi hakkında detaylı bilgiye (www.healthworldnews.net/tarihce) bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Bekir Metin, Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Eski Temsilcisi, Ankara, 7 Nisan 2025