DSÖ Araştırması, acilen “yeni aşılara” ihtiyaç duyulan başlıca “endemik patojenleri” belirledi.

5 Kasım 2024 tarihinde eBioMedicine’de yayınlanan yeni bir Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) çalışması, topluluklarda düzenli olarak hastalıklara neden olan 17 patojeni yeni aşı geliştirme için en önemli öncelikler olarak adlandırıyor. DSÖ çalışması, bölgesel hastalık yükü, antimikrobiyal direnç riski ve sosyoekonomik etki gibi kriterlere dayanarak endemik patojenleri sistematik olarak önceliklendirmek için yapılan ilk küresel çabadır.

Çalışma, her yıl toplamda yaklaşık 2,5 milyon can alan HIV, sıtma ve tüberküloz gibi üç hastalık için de aşı araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) konusunda uzun süredir devam eden öncelikleri teyit ediyor.

Çalışmada ayrıca Grup A streptokok ve Klebsiella pneumoniae gibi patojenlerin tüm bölgelerde en önemli hastalık kontrol öncelikleri olduğu belirtiliyor ve antimikrobiyallere karşı giderek daha dirençli hale gelen patojenler için yeni aşılar geliştirmenin aciliyeti vurgulanıyor.

DSÖ Bağışıklama, Aşılar ve Biyolojikler Bölümü Direktörü Dr. Kate O’Brien, “Yeni aşılarla ilgili küresel kararlar çoğu zaman en savunmasız topluluklarda kurtarılabilecek hayat sayısından ziyade yalnızca yatırım getirisine göre yönlendirildi,” dedi. “Bu çalışma, yalnızca bugün toplulukları büyük ölçüde etkileyen hastalıkları önemli ölçüde azaltmakla kalmayacak, aynı zamanda ailelerin ve sağlık sistemlerinin karşı karşıya kaldığı tıbbi maliyetleri de azaltacak aşıları değerlendirmek için geniş bölgesel uzmanlık ve verileri kullanıyor.”

DSÖ, uluslararası ve bölgesel uzmanlardan hangi aşıların tanıtılıp kullanılacağına karar verirken kendileri için en önemli olan faktörleri belirlemelerini istedi. Bu tercihlerin analizi, her patojen için bölgesel verilerle birleştirildiğinde, her DSÖ bölgesi için en öncelikli 10 patojen ortaya çıktı. Bölgesel listeler daha sonra birleştirilerek küresel liste oluşturuldu ve yeni aşıların araştırılması, geliştirilmesi ve kullanılması gereken 17 öncelikli endemik patojen ortaya çıktı.

Aşı Ar-Ge’si için endemik patojenlerin bu yeni DSÖ küresel öncelik listesi, Bağışıklama Gündemi 2030’un, tüm bölgelerdeki herkesin onları ciddi hastalıklardan koruyan aşılardan faydalanabilmesini sağlama hedefini destekler. Liste, yeni aşı Ar-Ge ve üretimi için bölgesel ve küresel gündemler belirlemek üzere adil ve şeffaf bir kanıt tabanı sağlar ve akademisyenlere, fon sağlayıcılara, üreticilere ve ülkelere aşı Ar-Ge’sinin en fazla etkiyi nerede yaratabileceğine dair net bir yön vermeyi amaçlar.

Endemik patojenler için bu küresel önceliklendirme çalışması, DSÖ’nün salgın hastalıklara yönelik Ar-Ge planı, COVID-19 veya şiddetli akut solunum yolu sendromu (SARS) gibi gelecekte salgın veya pandemilere neden olabilecek öncelikli patojenleri belirledi.

Endemik patojenlerle ilgili bu yeni raporun bulguları, DSÖ’nün düşük ve orta gelirli ülkelerdeki bağışıklama programlarının araştırma önceliklerini ve ihtiyaçlarını belirleme ve destekleme, küresel aşı Ar-Ge gündemini bilgilendirme ve özellikle en büyük halk sağlığı yüküne ve en büyük sosyoekonomik etkiye neden olan patojenlere karşı öncelikli aşıların geliştirilmesini ve kullanımını stratejik olarak ilerletme çalışmalarının bir parçasıdır.

DSÖ Öncelikli endemik patojenler listesi

Bu patojenlere karşı aşılar farklı geliştirme aşamalarındadır.

Aşı araştırmasının gerekli olduğu patojenler

• A grubu streptokok
• Hepatit C virüsü
• HIV-1
• Klebsiella pnömonisi

 Aşıların daha fazla geliştirilmesi gereken patojenler

• Sitomegalovirüs
• Grip virüsü (geniş kapsamlı koruyucu aşı)
• Leishmaniatürleri
• Tifo Olmayan Salmonella
• Norovirüs
• Plasmodium falciparum(sıtma)
• Shigellatürleri
• Stafilokok aureus

Aşıların düzenleyici onaya, politika önerisine veya uygulamaya yaklaştığı patojenler

• Dang virüsü
• B grubu streptokok
• Bağırsak dışı patojenik  coli
• Mikobakteri tüberkülozu
• Solunum sinsityal virüsü (RSV)

Kaynak: DSÖ Basın bülteni, Cenevre, İsviçre, 6 Kasım 2024